Volg @lexvanalmelo
Dat ING 7000 banen schrapt, is een voorbode van grote veranderingen in het bankwezen. Sommigen voorspellen dat minstens de helft van de banken zal verdwijnen, omdat hun taken worden overgenomen door kleinere, gespecialiseerde, ‘fintechs’. Dankzij automatisering kunnen die veel goedkoper werken.
Fintechs, financiële startups, gaan de functie overnemen van bestaande banken, die zich – voor zo ver zij de komende innovatieslag overleven – vooral richten op grote ondernemingen en vermogende particulieren. Wie zich niet aanpast aan de veranderingen is volgens de wetten van het digitale darwinisme tot uitsterven gedoemd. Dat was de boodschap van de achttiende Dag van de Financial, die gewijd was aan ‘exponential finance’.
Er bestaat geen definitie van exponential finance, zei de Tilburgse hoogleraar Accounting & Control Eddy Vaassen tijdens zijn power college voor een gehoor van vijfhonderd registeraccountants en registercontrollers van NBA-VRC. Voor Vaassen betekent exponential finance: de wereld verkennen en afwijken van gebaande paden. Voor startupoprichter en -aanjager Arnoud Haverlag zit het exponentiële in de steeds korter wordende tijd die nodig is om vijfig miljoen gebruikers van een nieuwe technologie te krijgen.
In het Bossche congrescentrum ‘1931’ keerde dagvoorzitter Mathijs Bouman zich bij de opening tegen de innovatiedwanggedachte. Met zijn hand op Robert J. Gordon’s The Rise and Fall of American Growth – “een ongelooflijk chagrijnig boek” – vroeg hij zich af of er nu echt zo veel gaat veranderen. De grote uitvindingen zijn allemaal al gedaan: auto’s, treinen, vliegtuigen, telefoons, computers, koelkasten, goedkope huizen voor iedereen…
“Wat heb je nog meer nodig als mens? De uitvindingen van nu voegen niet meer toe. Pokemon Go is de oogst van de 21e eeuw, maar wat schiet je daar nu mee op? Levert de iPhone 7 economische groei op? Die groei is al jaren lang minder onstuimig, de arbeidsproductiviteit stijgt nauwelijks nog. Ford en Fokker waren de grote veranderingen, de rest stelt niet veel voor, volgens Gordon. Of verandert er echt iets? En moeten we mee met de veranderingen?”
Opleiding veranderen
Het antwoord van de drie ochtendsprekers op beide vragen was: ja. Eddy Vaassen raasde in tien minuten langs de actuele technologische ontwikkelingen, waarvan financiële professionals op zijn minst moeten weten wat ermee mogelijk is. De mogelijkheden om ergens iets vanaf te weten, zijn echter beperkt. “Je kunt niet iedere keer méér gaan leren, je moet keuzes maken. Daarom gaat onze functie veranderen.”
Met slimme software kun je business processen beter managen. Dankzij business intelligence kun je voortdurend wereldwijd rapporteren en naar de cijfers kijken. Uit de cijfers kan je dankzij data-analyse meer informatie halen. Dat maakt de verslaggevingsregels in de ogen van Vaassen minder belangrijk: “Je kunt er eventueel van afwijken.”
Alle digitale zaken die van waarde zijn, kunnen worden vastgelegd in de blockchain, waar het internet of things de echte wereld verbindt met de virtuele. “Door deze ontwikkelingen beweegt de financial auditor zich meer richting IT en komt hij iets verder van de bedrijfsvoering af te staan.” Volgens Vaassen moet ook de opleiding worden aangepast. “Als je iets toevoegt, moet je ook iets weghalen.”
Bankwereld moet om
“Banking is essential, banks are not”, zei Bill Gates al in 1994. Oud-cfo Kees Gielen van FrieslandCampina citeerde hem met instemming. De bankenwereld moet om, vindt Gielen. Dankzij de financiële schandalen van de afgelopen decennia, die staten handen vol geld hebben gekost, moeten grootbanken nu enorme kosten maken om te voldoen aan de regeltjes. “Dat gaat ten koste van de creativiteit.” De markt van consumenten en kleinere bedrijven is niet winstgevend meer. “Banken stoten klanten af en richten zich op hele grote bedrijven en vermogende individuen. Daardoor ontstaat ruimte in de markt.”
Dat scheidend president-commissaris Wout Dekker van de Rabobank in Het Financieele Dagblad zei dat de bank deze eeuw niet naar de beurs zal gaan, vindt Gielen een veilige uitspraak. Voor hem staat namelijk vast dat Rabobank het einde van de eeuw niet haalt. Het financiële landschap in Nederland gaat flink veranderen. Vijf tot acht van de tien banken gaan verdwijnen. Hun plaats wordt ingenomen door ‘fintechs’.
Er zijn in Nederland al honderden bedrijven die dankzij informatietechnologie financiële diensten verlenen tegen veel lagere kosten. De Nederlandsche Bank- en Wissel Maatschappij is daar één van. Dit jonge bedrijf, waar Gielen de scepter zwaait, zorgt voor internationale betalingen en alles dat samenhangt met vreemde valuta’s. Omdat bij de NBWM bijna alles automatisch gaat, besparen bedrijven “tot vijftig á negentig procent” op de kosten van betaal-en wisseltransacties.
Er loopt jaarlijks twintig miljard via de rekeningen van de NBWM, die binnenkort overigens anders gaat heten met het oog op de internationale expansie. “Nee, we gaan niet naar de beurs, dat is heel ouderwets.”
Blockchaintechnologie maakt banken overbodig om geld over te maken. Bitcoin maakt gebruik van deze technologie, net als Ripple, een nieuwe cryptocurrency. Ripple wordt wel gezien als een technisch betere en gebruiksvriendelijker versie van Bitcoin. Volgens Gielen is het een veiliger manier om geld over te maken dan het huidige bancaire systeem SWIFT. Gielen voorspelt dat Ripple heel belangrijk wordt en dat fintechs als deze zo succesvol worden dat banken ze niet kunnen overnemen. “Voor fintechs worden nu multiples gehanteerd van tien tot twintig. Het is helemaal van de gekke. Het enige dat banken kunnen doen is strategische relaties aangaan.”
Blockchain: niet te kraken
Blockchain is een decentraal netwerk van honderden computers die samen een keten vormen. De computers verspreiden blokjes met gegevens en slaan die op. Voor een betaling of transfer van een andere waarde kijken alle computers naar de beoogde transactie, naar de gegevens uit het verleden en naar de elektronische handtekeningen. Als de meerderheid van de computers akkoord gaat, is de transactie een feit en wordt de informatie van de transactie in de keten opgeslagen. Op den duur zijn nog maar honderd computers nodig om een blockchain te vormen. Dat kan uw computer zijn, als u die tegen betaling beschikbaar stelt.
“De blockchain is gebouwd met vijftien jaar oude technologie voor peer-to-peer-netwerken en elektronische handtekeningen”, zei Sander van Loosbroek van IT-dienstverlener Cegeka. We betalen nu nog via banken, omdat die te vertrouwen zijn. “De software is open en het systeem te vertrouwen. Hoewel de zelfrijdende auto van Elon Musk onlangs een ongeluk had, is die toch een stuk veiliger dan zelf auto rijden. Wij zetten blockchain zo op dat je geen fouten kunt maken. Voor die paar foutjes die zich toch voordoen, hebben we gelukkig rechters.”
Ook Van Loosbroek vindt blockchain veiliger dan SWIFT: “Bankennetwerken zijn niet te beveiligen, terwijl het blockchainnetwerk nooit is gekraakt.”
De huidige administratieve systemen zijn volgens Van Loosbroek “vervuild en verzuild”. De blockchaintechnologie kan al die gegevens koppelen in één systeem, dat als basis kan dienen voor rapportages. Blockchain is dus meer dan alleen betalen. Je kunt bedrijven er anders mee inrichten en ermee zakendoen. Bovendien kun je er ook heel goed vastgoedtransacties mee uitvoeren en vastleggen in het virtuele grootboek dat de blockchain-computers bijhouden. Daarin komt te staan dat de eigendom overgaat als er betaald is en wie waarvan de nieuwe eigenaar is. Van Loosbroek: “Het Kadaster is dan niet meer nodig, maar zal wel blijven bestaan zo lang er overdrachtsbelasting moet worden betaald.”
Start, build, change
Fuck it stond in veelvoud op het overhemd van Arnoud Haverlag. Haverlag is de oprichter van onder andere ontwerp- en printservice Marvia (inmiddels verkocht aan PostNL) en de Amsterdamse startupstudio Backspace. Ook is hij aandeelhouder van vijf startups.”Een startup is een continue zoektocht naar een nieuw verdienmodel met bestaansrecht. Daarbij zit je in eenentrepreneurial roller coaster.”
Haverlag is niet iemand die wil wachten tot alles duidelijk is. “Begin niet morgen, maar vandaag nog. Start, build, change. Verander terwijl je bouwt. Het moet in twee tot drie jaar kunnen lukken om een goede product market fitte realiseren. Lukt dat niet, dan moet je stoppen of het idee aanpassen.”
Het kost steeds minder tijd om vijftig miljoen mensen te krijgen voor nieuwe technologie. Die tijd wordt exponentieel korter. Het begint met een goed idee en daarvoor moet je kijken naar wat random people willen hebben. Grote bedrijven doen dat vaak niet. Haverlag vroeg eens aan PostNL waarom het e-mail niet heeft uitgevonden en kreeg geen bevredigend antwoord. “En Google heeft Instagram gekocht. Waarom deed Kodak dat niet? Kodak was zeer innovatief.”
Startups en bestaande ondernemingen kunnen veel van elkaar leren. De eerste hebben nieuwe ideeën, de tweede hebben schaal en kunnen de random people bereiken. Maar dan moet de cfo in de zoektocht naar een nieuw verdienmodel niet bij voorbaat vragen hoeveel het in het komende jaar oplevert. “Durf te falen.”
Het complete verslag van de Dag van de Financial 2016 is hier te vinden.