Chief Executive Opknopen

Houden ondernemingen zich voortaan beter aan de regels als de CEO strafrechtelijk wordt vervolgd en berecht? Daar is geen empirisch bewijs voor, zei een hoogleraar witteboordencriminologie mij onlangs fijntjes toen ik mij bekloeg.

Het gesprek ging over de megaschikkingen die het Openbaar Ministerie treft met grote ondernemingen, nadat deze zelf hun wetsovertreding hebben gemeld. Daarbij overhandigen de ondernemingen de bevindingen van het ‘interne’ onderzoek dat zij hebben laten instellen. Vaak door of in opdracht van een advocaat. Er is veel te doen over zulk ‘zelfonderzoek’, ook in de politiek. Mijn klacht is dat de CEO en het bestuur bijna altijd buiten schot blijven. In Nederland is nog geen enkele CEO voor de strafrechter verschenen.

Het OM is een ‘Chickenshit Club’ van officieren die zich niet wensen te vertillen aan grote zaken. Zeker niet als daar grote banken bij betrokken zijn. Dus dan is het ‘zelfonderzoek’ een beetje toetsen, een forse boete ‘opleggen’ en het illegale voordeel afpakken de gemakkelijkste weg.

Banken

Alle grootbanken hebben hun issues met witwassen en foute klanten. Van ING staat vast dat de top het monitoren van witwastransacties niet ten koste wilde laten gaan van de commercie. Het OM wilde Hamers niet strafrechtelijk vervolgen. Toen hierover werd geklaagd, zette het Gerechtshof Den Haag keurig op een rij waarom strafvervolging kans van slagen heeft. Het leest bijna alsof het hof Hamers graag zelf had berecht. Hoe het ook zij: het OM moet alsnog achter de CEO aan, maar het is nog stil aan dit front.

Nee, er is geen empirisch bewijs dat straffen helpt. En dat celstraffen helpen bij witteboordencriminelen ook niet. Daarvoor verdwijnen er ook te weinig achter slot en grendel. Mijn idee en dat van menig fraudebestrijder is dat juist ceo’s als de dood zijn voor celstraf. Maar voor een afschrikkend effect moet er wel een redelijke pakkans zijn. En die is er nu niet.

Gêne

Vandaar mijn wat populistische pleidooi om ook achter big shots aan te gaan. Ik beken het met enige gêne, want ik ben opgeleid met het gedachtengoed dat repressie en straffen geen duurzaam effect hebben. Mijn bezwaar is echter niet zo zeer dat de verantwoordelijken aan de top niet in de cel worden gesmeten. Het punt is dat zij ermee weg komen en de kosten van hun misdaad afwentelen op de aandeelhouders en de maatschappij. Er zijn wel wortelen, maar geen stok.