Volg @lexvanalmelo
In Uber voor alles – Hoe de on demand-economie ons leven beïnvloedt, geeft freelance technojournalist Rens Lieman de lezer een kijkje onder de motorkap van de on demand-economie, ‘zodat we zelf weer aan de knoppen kunnen draaien’. Een weg terug is er niet. ‘Voor de klant is de taxi-ervaring heel veel beter geworden.’ Voor de flex-krachten niet altijd.
Uber voor alles?
Ja. Uber is een model voor allerlei diensten. De titel is ook een knipoog naar de houding van Uber, die vindt dat zijn belang boven alles gaat.
Wat maakt Uber zo succesvol?
Het idee om het bestellen van een dienst met een smartphone gemakkelijk te maken. Met één druk op de knop heb je een taxi. Alle fricties in het proces zijn eruit gehaald en de technologie is zo goed op orde dat je heel snel een taxi hebt. Ik vroeg mij af wie bepaalt welke taxi ik krijg en hoe het kan dat er altijd eentje in de buurt is. Dat wordt dus bepaald door een algoritme, dat voorspelt waar de vraag ontstaat en uitrekent voor welke taxichauffeur de route het snelst is. Het lastige is dat Uber twee soorten klanten heeft zonder daarover controle te hebben: passagiers en chauffeurs. De chauffeurs zijn niet in dienst en mogen zelf bepalen waar en wanneer zij rijden. Die moeten dus worden verleid. Uber doet dat onder meer met hogere vergoedingen voor pieken, maar gebruikt ook data en psycholgische technieken.
Wat houdt de on demand-economie precies in? We want it all, we want it now?
Dat is een goede samenvatting, ja. Het is het gemak waarmee je bestelt en betaalt en binnen twintig minuten je bestelling krijgt. Ik heb trouwens niet alleen gekeken naar de vraagzijde, maar ook naar de aanbodzijde door enige tijd te werken als Uber-chauffeur, Deliveroo-bezorger en Helpling-schoonmaker.
Hoe – om maar eens een afschrikwekkend modewoord te gebruiken – disruptief is de on demand-economie?
Behoorlijk. Vooral Uberpop was bedreigend voor gewone taxichauffeurs, omdat iedereen met een rijbewijs chauffeur kon worden, terwijl gewone taxichauffeurs aan allerlei regels moeten voldoen. Uberpop is verdwenen en Uber houdt zich nu aan dezelfde taxiregels als bijvoorbeeld Taxi Centrale Amsterdam. De TCA-chauffeurs krijgen minder klanten via de centrale. Soms vullen zij de gaten door te rijden voor Uber. Zij moeten er dan aan wennen dat zij snel een rating krijgen van de passagier. De Uber-taxi’s zijn vaak goedkoper dan gewoon taxi’s en de chauffeurs moeten van de prijs ook nog eens 25% afstaan aan Uber. Het heeft de taximarkt op zijn kop gezet.
Maaltijdbezorgers als UberEats, Deliveroo en Foodora hebben het concept overgenomen. Je had natuurlijk al thuisbezorgd.nl, maar dat was slechts de bemiddelaar, het deed niet de bezorging. Doordat deze partijen dat wel doen, maken ze het proces efficiënter, want koeriers zijn niet aan één restaurant gebonden. Dat slaat aan bij de klant. Sommige restaurateurs spelen daar op in door virtuele restaurants te openen, waar je niet kunt eten, maar die wel sneller bezorgen. Op de hotelmarkt krijgt Airbnb een steeds groter aandeel; het is een andere manier van reizen.
Voeren de taxichauffeurs een achterhoedeoorlog?
Voor de klant is de taxi-ervaring heel veel beter geworden: vooraf duidelijkheid over de prijs, niet meer omrijden en meteen feedback geven met een rating. De Uber-chauffeur heeft ongeveer hetzelfde uurloon als de gewone taxichauffeur, maar is niet zeker van zijn omzet. Dat is wel een discussiepunt. Het verdrijven van Uber is niet haalbaar. Je hoeft ook niet óf vóór of tegen Uber te zijn; je kunt het bedrijf er prima bij hebben als het zich aan dezelfde regels houdt.
Hoe beïnvloedde het werken voor Uber, Deliveroo en Helpling uw leven?
Ik deed het één dag per week voor mijn onderzoek en was er voor mijn inkomsten niet van afhankelijk. Ik merkte dat ik met trucjes in de apps werd geprikkeld om aan het werk te gaan. Ik kreeg voortdurend berichtjes, sms-jes, notificaties… “Hé, kunnen we morgen op je rekenen?” of “Morgen gaat het regenen dus bestellen mensen meer maaltijden; je krijgt 1 euro meer per bestelling”.
Wat is het verschil tussen een platformwerker en een ZZP-er, zoals een freelance journalist?
Ik weet wat ik kan vragen en kan mijn omzet gemakkelijker sturen. Een platformwerker in de on demand-economie is voortdurend aan het kijken of hij op een andere plek of een andere tijd meer kan verdienen. Of je je leven daardoor laat beheersen hangt ervan af. De ene houdt zich wel aan het voornemen om in casino slechts 100 euro uit te geven en bezwijkt niet voor de verleidingen. Een ander wel.
Uber, Deliveroo, Helpling vermijden koste wat kost dat de werkers werknemer worden, want dat is te duur. Platformwerkers zijn daardoor meestal niet verzekerd. Moet het Nederlandse arbeidsrecht veranderen?
Ja. Je bent nu werknemer óf flexkracht – dat houdt een aantal dingen tegen. Zoals een goede verzekering voor flexwerkers, ook al zegt Deliveroo nu dat het een verzekering heeft. Overigens is het wel zo dat platformwerkers het vaak fijn vinden dat zij kunnen kiezen wanneer zij werken. Een werknemer kan dat niet.
Gaat het algoritme in de toekomst de manager vervangen?
Ja, ik had geen chef. Een app bepaalde wat ik moest doen en was redelijk onverbiddelijk als ik het niet deed. Als ik te vaak weigerde, had dat gevolgen.
Wordt de keuken een kinderkamer dankzij het bezorgrestaurant?
Zo ziet Deliveroo de toekomst wel. Ze willen gaan werken met een vast maandabonnement voor mensen die het zonde vinden om hun tijd te besteden aan koken.
Is de on demand-economie niet vooral een stedelijk verschijnsel?
Het staat nog in de kinderschoenen. Helpling is al te vinden in achtendertig Nederlandse steden. Maar iedereen krijgt ermee te maken en gaat merken dat de on demand-economie tornt aan bestaande waarden.
Zullen we zelf weer aan de knoppen kunnen draaien?
Als we willen, kunnen we regels bedenken voor zulke bedrijven. We kunnen de ontwikkelingen omarmen en in goede banen leiden.
Wat kunnen managers van uw boek leren?
Ze kunnen zich afvragen of zij processen bij hun bedrijf ook zo kunnen organiseren. Maar ook nadenken over welke kant het arbeidsrecht op moet, wie de prijs betaalt voor ons gemak, welke casino trucjes er worden gebruikt om het gedrag van platformwerkers te sturen. En dat niet alles een succes wordt. Je hebt enorm veel vragers en aanbieders nodig en loopt soms tegen de regels aan. Dat zie je ook bij Airbnb.
Dit interview verscheen bij Managementboek.nl