Zitten als je in beroep gaat is duur

Van alle maatregelen die in het regeerakkoord staan, roept de directe tenuitvoerlegging van celstraffen, ook al is hoger beroep ingesteld, de meeste discussie op. Deze aanpak zou in strijd zijn met het onschuldvermoeden uit het Europese mensenrechtenverdrag. Maar advocaat David Hein wijst ook op de kosten.

 

 “Straffen van meer dan twee jaar in eerste aanleg worden direct geëffectueerd, ook al wordt er hoger beroep aangetekend. Bij een delict met slachtoffers geldt dit bij straffen van van meer dan een jaar.” Deze twee zinnen uit het regeerakkoord stuiten aanhangers van de rechtsstaat tegen de borst. Zo ook advocaat David Hein (Korvinus Van Roy & Zandt). Maar aan de principiële bezwaren tegen de maatrege voegt hij twee praktische argumenten toe. Het eerste is dat het Openbaar Ministerie straks een prikkel mist om voortvarendheid te betrachten. Nu is die prikkel er wel, omdat het gerechtshof – totdat de zaak inhoudelijk wordt behandeld – moet toetsen of het voortduren van de voorlopige hechtenis rechtmatig is. David Hein: “Maar als de verdachte toch gewoon zijn straf uitzit, vervalt die toetsing en kijkt er pas weer een rechter naar de zaak als het hoger beroep dient.”

 Het tweede praktische argument zijn de kosten. David Hein: “De wet geeft een ex-verdachte, wiens zaak geëindigd is zonder oplegging van straf, een schadevergoeding van 80 euro voor elke dag dat hij ten onrechte in detentie heeft gezeten.”

 Uit cijfers van het CBS blijkt dat de Staat vorig jaar 5628 verzoeken om schadevergoeding heeft gehonoreerd voor in totaal € 11,5 miljoen euro, gemiddeld 2046 euro per verzoek dus.

 David Hein: “Ik verwacht dat de schadevergoedingsverzoeken exponentieel zullen stijgen, omdat meer mensen worden gedetineerd voordat hun straf definitief is. Een jaar onterechte detentie kost de staat € 29.200 aan schadevergoeding. Dat wordt dus een kostbare zaak.”

 En dan heeft Hein het nog niet over de 217 euro die de detentie van een volwassene elke dag kost. “De kosten zijn voor mij niet het belangrijkste argument om tegen de maatregel te zijn. Maar ik vind wel dat dit voorstel door de kostenstijding een verkeerd signaal afgeeft nu er bezuinigd moet worden op justitie.”

 Heidens karwei

Dat de kosten omhoog gaan omdat er meer celcapaciteit nodig is en er vaker schadevergoedingen moeten worden betaald aan ex-verdachten, erkent de woordvoerder van Veiligheid en Justitie. Hoe hoog die kosten precies zijn, weet hij niet. Maar hij neemt aan dat de opstellers van het regeerakkoord wel een afweging hebben gemaakt. De precieze kosten zullen te zijner tijd samen met het wetsvoorstel worden voorgelegd aan de Tweede Kamer.

Het WODC heeft nog geen opdracht gekregen om die kosten te onderzoeken en heeft die kosten in het verleden nooit onderzocht.

Onderzoeker Gerard Paulides van de Raad voor de Rechtspraak heeft een poging gedaan om de kosten in kaart te brengen. Maar bij gebrek aan actuele cijfers zijn er volgens hem geen accurate uitspraken over te doen. “Je zou daarvoor de dossiers van verdachten moeten onderzoeken die in eerste aanleg tot een (deels) onvoorwaardelijke vrijheidsstraf zijn veroordeeld en in hoger beroep een lagere of geen vrijheidsstraf kregen opgelegd. En dan weet je nog niet hoeveel duurder een volle cel is dan een lege. Al met al is het een heidens karwei om het uit te zoeken.”

 Kruit

Volgens de woordvoerder van Veiligheid en Justitie wordt de maatregel hoe dan ook ingevoerd, omdat die nu eenmaal in het regeerakkoord staat. Kennelijk spelen de kosten geen rol. Of, zo bedenken wij, het moet zijn dat de extra uitgaven worden gecompenseerd door twee andere maatregelen uit het regeerakkoord. Er komt namelijk een eigenbijdrageregeling voor gedetineerden, terwijl de kosten van het strafproces “waar mogelijk” worden verhaald op de daders. Dat geëxecuteerden hun eigen kogel moeten betalen, is overdreven. Maar daders en veroordeelden betalen straks wel een deel van het kruit dat verschoten is op onschuldigen.

 (uit: Advocatenblad 2012 nr 17)