Volg @lexvanalmelo
“I thought it was brilliant,” zegt Mark Thompson over zijn reactie op het lezen van de Panama Papers, de uitgelekte documenten die een deel blootleggen van de verborgen geldstromen van belastingontwijkers en -ontduikers. Thompson is COO van het Britse Serious Fraud Office. Sinds kort kan dit bureau ook bedrijven vervolgen die belastingontduiking faciliteren in het buitenland.
Het SFO klaagde in juni vier oud-bestuurders van Barclays aan wegens fraude bij het verwerven van kapitaal om een bail-out te voorkomen. Het bureau speelde ook een belangrijke rol in de Libor-rentemanipulatie affaire. Rabobank betaalde 70 miljoen euro om de zaak te schikken. In het Verenigd Koninkrijk lopen nog strafzaken tegen individuele handelaren.
Het SFO combineert taken die normaal gesproken gescheiden zijn: het spoort ernstige vormen van fraude en corruptie op èn vervolgt die. Daarbij reikt de arm van het bureau ook buiten de grenzen van het koninkrijk. Bedrijven kunnen op basis van de UK Bribery Act worden vervolgd als zij smeergeld betalen en een “close connection” hebben met het Verenigd Koninkrijk. Die connectie kan zijn dat de dader Brits is of in het VK woont, dat de onderneming is opgericht dan wel erkend is als rechtspersoon in het VK of dat de onerneming een deel van haar zaken doet op Brits grondgebied.
Vooralsnog richt het bureau zich vooral op Britse ondernemingen. In januari 2017 trof het bureau een megaschikking van 497 miljoen pond (564 miljoen euro) met Rolls Royce, dat dertig jaar lang via tussenpersonen functionarissen omkocht in China, Indonesië, Thailand, India, Rusland en Nigeria. De Financial Reporting Council onderzoekt de rol van controlerend accountant KPMG.
KPMG Forensic
Mark Thompson werkte bij KPMG Forensic voordat hij in 2004 ging werken bij het SFO, waar hij oktober vorig jaar werd benoemd tot chief operating officer. Vóór KPMG was hij financieel rechercheur bij de Metropolitan Police en registeraccountant bij de Engelse rekenkamer.
Deed KPMG bij Rolls Royce voldoende om de corruptie te ontdekken en redresseren?
“Daar kan ik niets over zeggen. Er is een schikking getroffen met het bedrijf, maar er lopen nog strafzaken tegen individuele verdachten.”
Hoe ziet u de rol voor accountants in de strijd tegen corruptie?
“De externe accountant moet ijverig, professioneel en kritisch zijn, sceptisch blijven tegenover zijn cliënten en zijn vermoeden van witwassen, fraude of corruptie melden bij de autoriteiten. Dat doen externe accountants ook, hoewel de kwaliteit en gedetailleerde tijd van de meldingen beter zou kunnen.
Accountants die een financiële functie vervullen bij organisaties zouden fraude en corruptie bij voldoende vermoedens moeten aankaarten bij het management. Als ze daarin meegaan, overtreden zij hun beroepsregels. Als klokkenluider zouden zij een ethische helpdesk van de beroepsorganisatie moeten kunnen bellen, die een onpartijdig oordeel geeft over de situatie.
Die situatie is natuurlijk niet gemakkelijk, omdat de accountant als werknemer verplichtingen heeft tegenover zijn werkgever en problemen riskeert. Dus de rol van de accountant in business hangt af van de feitelijke omstandigheden.
Interne auditors moeten gezien hun rol waakzaam zijn en gehoor krijgen bij het bestuur. Ik verwacht dat zij hun plicht kennen als zij fraude tegen komen, maar aan het management niets doet.”
Doen accountant in het algemeen genoeg aan fraude- en corruptiebestrijding?
(Zucht) “Het is moeilijk om daar algemene uitspraken over te doen. Wij kijken alleen naar bewezen corruptie en fraude; de voorbeelden die ik zie, zijn duidelijk niet representatief. Soms zijn accountants medeplichtig zonder het te weten. Soms zijn ze niet kritisch genoeg en werken zij passief mee. Een klein maar niet onbetekenend aantal werkt actief mee aan corruptie of fraude.”
Het Home Office, dat in Engeland over rechtshandhaving gaat, heeft vorig jaar een publiciteitscampagne gehouden onder het motto “Flag it Up!” Die campagne was kennelijk nodig. Wat zijn de effecten?
“Die zijn nog niet precies te meten. Maar het bewustzijn dat verdachte zaken* gemeld moeten worden, is wel toegenomen. De beroepsgroepen zien het nu echt als een issue.”
U zei onlangs dat niemand volgens u een goede reden heeft om bedrijven op bijvoorbeeld de Marshall eilanden of Vanuatu te gebruiken. Vindt u elke offshore constructie verdacht?
“Die stelling is waarschijnlijk niet houdbaar. Er zijn mensen die zeggen dat er legitieme redenen voor zijn. Belasting ontwijken is legitiem: ion een vrij land hebben mensen de vrijheid om zo min mogelijk belasting te betalen. Of dat moreel verantwoord is, is een andere vraag. Als andere reden wordt soms aangevoerd dat het gemakkelijker is om de bedrijfsopvolging te regelen, omdat je offshore beter aandelen zou kunnen overdragen. Verder kun je de gevolgen van een mogelijk faillissement beperken door bepaalde risico’s te isoleren in een offshore constructie. Maar in de gevallen die ik zie, is er oneerlijk gehandeld. Het zou logisch fout zijn om dan te zeggen dat elke offshore constructie oneerlijk is.”
Volgens de Criminal Finances Act wordt het faciliteren van ontduiking van zowel binnenlandse als buitenlandse belasting strafbaar. Is die wet al aangenomen?
“Ja, kort voor de verkiezingen. Als bijvoorbeeld een internationaal concern, dat gevestigd is in het Verenigd Koninkrijk, een buitenlandse dochter die belastingontduiking faciliteert in een ander land dan kun het concern worden vervolgd in het Verenigd Koninkrijk, net als bij de Bribery Act. Nieuw is ook dat het SFO en andere autoriteiten een unexplained wealth order kunnen uitvaardigen. Zij kunnen een politiek prominent persoon of iemand die betrokken is bij ernstige criminaliteit vragen hoe die aan zijn vermogen komt. Als bijvoorbeeld een ambtenaar met een jaarinkomen van 20.000 pond niet kan verklaren hoe hij aan een flat van 5 miljoen pond komt dan kan een bestuurlijke ontnemingsprocedure worden begonnen. Het is nog niet helemaal duidelijk hoe we dit instrument gaan gebruiken.”
Geen tuchtklachten
Vervolgt het SFO accountants en dient het tuchtklachten tegen hen in?
Op onze website staan een paar voorbeelden van accountants die strafrechtelijk zijn of worden vervolgd. Wij kunnen geen tuchtklachten indienen tegen accountants, maar geven het bestuur van de beroepsgroep regelmatig informatie waarmee het een klacht kan indienen. Het bestuur beslist zelf of het een klacht indient. Ik weet niet precies of dat ook gebeurt. Misschien zouden we dat beter moeten volgen.”
In het Verenigd Koninkrijk oordelen jury’s over ingewikkelde fraudezaken. Zijn gewone burgers daartoe wel in staat?
(Lachend) “Het is volgens de publieke opinie de minst erge manier om het te doen. De uitkomst verrast ons soms na alle moeite die we hebben gedaan om het bewijs te leveren. Maar in een rationele wereld moet je zo’n vrijspraak accepteren. Wij moeten gewoon de juiste zaken uitkiezen en die goed uitleggen. Bovendien: wat zou het alternatief zijn?”
In Nederland oordelen gespecialiseerde leken mee met professionele rechters in de Ondernemingskamer…
“Juryprocessen zijn in Engeland al zo oud als de Magna Carta. Als je voor fraude en corruptie aparte procedures zou hebben, geef je het signaal aan de gemeenschap dat fraude een ander soort criminaliteit is. Terwijl het even erg is als gewone criminaliteit. Er zijn wel maatregelen genomen om de procedure te versnellen na het juryproces over aanbestedingsfraude bij de Jubilee Line. Dat duurde meer dan een jaar en zo lang kun je mensen niet uit hun normale leven halen.”
Welke gevolgen zal de Brexit hebben voor het SFO en Engelse accountants?
“Als ik het al wist, zou ik het als ambtenaar niet mogen zeggen.”
Heeft u een advies voor Nederlandse accountants?
“Wees professioneel kritisch en sceptisch en niet te familiair met cliënten. Besef dat zaken bij vertrouwde cliënten misschien veranderd zijn. De accountant heeft een cruciale rol en de capaciteiten en vaardigheden om die te spelen. Wij willen met accountants samenwerken en geen strijd leveren. Hoe beter de kwaliteit van de informatie die wij uit de sector krijgen, hoe liever. Wij hebben de de hulp hard nodig, want wij kunnen niet alles zelf ontdekken. Tegen Engelse accountants zeg ik hetzelfde. Ik denk dat Nederlandse accountants even professioneel zijn.”
*) In het Verenigd Koninkrijk moeten verdachte transacties worden gemeld, in Nederland de ongebruikelijke (waarvan slechts een deel verdacht blijkt).
Dit interview verscheen in juni bij accountant.nl