Volg @lexvanalmelo
Een computer als baas vinden mensen niet aanvaardbaar, maar dat kan verschuiven, zeggen innovatieadviseur Ylva Poelman en leadership consultant annex executive searcher Ralf Knegtmans. Zij beschrijven in Leiderschap in de digitale wereld onder meer de noodzakelijke eigenschappen van de toekomstbestendige leider.
Wat is de grootste bedreiging van de digitale wereld?
Ralf Knegtmans: ‘De ontwikkelingen onderschatten en denken dat het jouw tijd wel zal duren. Dan word je ingehaald door partijen die uit een geheel onverwachte hoek komen. Als je niet meegaat in de digitale ontwikkelingen, zul je het uiteindelijk niet redden ’
Is die wereld complex?
Ylva Poelman: ‘Met complex wordt vaak bedoeld dat iets ingewikkeld is. Maar het betekent ook dat veel zaken met elkaar samen hangen en op elkaar inwerken, soms op een onvoorspelbare manier. De wereld is op beide manieren complex. Dat is niet alleen een gevolg van digitalisering, maar bijvoorbeeld ook van globalisering. Daarbij komt dat het tempo van de veranderingen veel hoger ligt dan vroeger. In het boek illustreren we exponentiele ontwikkeling met het voorbeeld van een heerser uit India, die zo enthousiast was over het schaakspel dat hij de uitvinder wilde belonen. De uitvinder koos als beloning één rijstkorrel op het eerste veld van het schaakbord en op elk volgend veld het dubbele aantal rijstkorrels. Bij 64 velden kom je dan uit op 18,4 triljoen rijstkorrels. Daarmee kun je heel India bedekken met een laag basmatirijst van 8,8 centimeter dik.’
Wat is leiderschap in de digitale wereld: leiding geven aan onzekerheid of een leider zijn van leiders?
Ralf Knegtmans: ‘Het is niet of/of, maar en/en. In een snel veranderende en onzekere wereld draait het niet langer om het handhaven van de status quo, maar om het flexibel en toekomstbestendig maken en houden van de organisatie en de mensen daarin, inclusief de leider zelf. De leider kan niet alles meer zelf en zorgt ervoor dat ook anderen een leiderschapsrol op zich kunnen nemen. Hij is dus een leider van leiders.’
Hoe lang blijft de leider nog een mens?
Ylva Poelman: ‘Bij de besluitvorming worden steeds meer digitale tools gebruikt, maar voorlopig blijft de mens de computer nog de baas. Hierbij spelen bovendien twee vragen: is de technologie ver genoeg? En is het acceptabel voor mensen? Mensen pikken het bijvoorbeeld niet als de computer zegt dat zij geen hypotheek krijgen. Maar dat kan in de nabije toekomst verschuiven.’
In hoeverre worden innovatieadviseurs en executive searchers vervangen door AI?
Ralf Knegtmans: ‘Er zijn al allerlei tools om het zoeken naar talent te automatiseren en de beslissingen beter te onderbouwen en fact based te maken. Maar voorlopig heb je een consultant of executive searcher nodig die de data verzamelt en vertaalt in een goed advies.’
Ylva Poelman: ‘Innovatie gaat per definitie om nieuwe dingen, die onzeker en steeds anders zijn. Dus dat is minder makkelijk te automatiseren dan gestandaardiseerde zaken. Maar uiteindelijk zal in theorie al het werk door AI gedaan kunnen worden, ook dat van innovatieadviseurs.’
Gaat de algoritmisering van de executive search niet in het nadeel werken van iedereen die geen witte man is?
Ralf Knegtmans: ‘Het hangt af van wat je erin stopt. Je kunt heel goed een algoritme bouwen dat eerlijker is en niet kijkt naar afkomst, milieu of geslacht. In de digitale wereld heb je meer een dienende, faciliterende en verbindende leider nodig. Die eigenschappen worden in het algemeen gezien als meer feminien. Dus als je die voorwaarden erin stopt, zou je vanzelf gemiddeld meer vrouwen aan de top moeten krijgen.’
De leider moet niet te veel ego hebben, maar ook niet te weinig. Hoe vind je de balans?
Ralf Knegtmans: ‘De leider kan niet meer denken dat hij almachtig of alwetend is. Aan de andere kant moet hij ook niet te soft zijn en wel besluiten durven nemen. Hij moet de juiste vragen stellen en beoordelen of de antwoorden betrouwbaar zijn. Je moet weten wat je niet weet en mensen inschakelen die het wél weten. Dat is ondoenlijk voor iemand met een groot ego. Daarom zal je een verschuiving gaan zien in type leiders.’
Wat zijn de belangrijkste eigenschappen voor een leider in de digitale wereld?
Ralf Knegtmans: ‘De belangrijkste vind ik: leervermogen, aanpassingsvermogen, complexiteit kunnen reduceren tot iets eenvoudigs en een open geest voor innovatie. Daarnaast moet je ook goed kunnen omgaan met feedback en het vermogen tot zelfreflectie hebben – dat helpt ook om bescheiden te zijn.’
Hoef je geen visie te hebben?
Ylva Poelman: ‘Visie wordt in het boek genoemd als element van één van de eigenschappen. Je hoeft als leider niet per se zelf de stip aan de horizon te zetten, maar moet er wel voor zorgen dat die visie er komt. En als je de juiste mensen selecteert, komt die visie vanzelf.’
Als je zelf niet zo innovatief of digitaal bent, kun je dan niet gewoon een chief innovation officer of chief digital officer aanstellen?
Ralf Knegtmans: ‘Dat is niet voldoende. Je moet ook zorgen voor een open en innovatieve cultuur, waarin mensen fouten mogen maken. Als je innoveert onder het dak van de bestaande organisatie, is de kans groot dat vernieuwing nooit de kans krijgt om te groeien. Je moet de kraamkamer apart zetten, of aan de randen van het bedrijf, zodat die niet overvleugeld wordt.’
Wat kun je als leider doen om je zelf geschikt te maken voor dit tijdperk?
Ralf Knegtmans: ‘Niet iedereen zal geschikt zijn. Het gaat om de combinatie van kunnen, willen en zijn. Leiders worden vaak geselecteerd op wat ze kunnen en weten, maar veel belangrijker is wie je bent en wat je drijft. Maar dat ligt na je adolescentie vast en kun je nadien nauwelijks nog ontwikkelen. Wel kun je er inzicht in krijgen.’
DNA is de dataopslag van de toekomst, schrijven jullie. Kunnen we straks succesvolle leiders klonen of uit de cloud halen?
Ylva Poelman: ‘Een mens is ook een complex systeem en méér dan data alleen. Je zou dan ook een zinvol algoritme moeten hebben. In theorie zou je die ook uit de cloud kunnen halen. Maar dat gaat nog een hele tijd duren.’
Dit interview maakte ik voor Managementboek