Volg @lexvanalmelo
Evolutionair psycholoog en consultant Max Wildschut beschrijft in Psychologie van gedrag in organisaties op basis van evidence based theorieën onder meer hoe je medewerkers kunt motiveren om samen te werken of te veranderen en hoe je de juiste persoon op de juiste plek kunt krijgen. Trump? ‘Van leiders zonder gezag weet je gewoon dat zij minder voor elkaar krijgen. Ik durf te wedden dat hij testosteronpreparaten gebruikt.’
Is een boek van 424 pagina’s niet meer een lesboek dan een managementboek?
In principe zijn studenten de doelgroep. Maar bij de AOG School of Management van de Rijksuniversiteit Groningen gebruiken we voor het hoger management de relevante hoofdstukken uit het boek en geven daar dan nog wat extra informatie bij.
Kunnen wij uw boek een encyclopedie noemen van bewezen inzichten in menselijk gedrag in organisaties?
Nee. Er is zo enorm veel kennis dat ik een keuze heb moeten maken. In veel studieboeken wordt de geschiedenis van het vak herhaald, maar ik beperk mij tot de stand van zaken van dit moment.
Welke inzichten zijn volgens u niet bewezen?
De behoeftenhiërarchie van Maslow, die zegt dat jouw eerste behoeften bestaan uit zuurstof, eten, drinken, slapen en seks en dat de behoefte aan groei en zelfverwezenlijking als laatste komt. Kleurenmodellen evenmin. Creatieve mensen hebben die uit de hoge hoed getoverd, maar het is niet bewezen dat ze werken. Ik beperk mij tot de inzichten waaraan managers iets hebben als zij beslissingen moeten nemen. Want die keuzes hebben financiële gevolgen voor de organisatie en effecten voor medewerkers.
In Darwin voor managers schreef u al dat het succes van de organisatie afhangt van de mate waarin die aansluit bij de menselijke natuur. Maar moet de mens zich niet juist voegen naar de organisatie? En noemt u dat niet organisatieburgerschap?
De mens is een redelijk flexibel dier, maar er zitten grenzen aan het aanpassingsvermogen. Mensen haken af in hele grote anonieme organisaties waar ze weinig controle hebben over hun situatie.
Big data en de biologische benadering van gedrag hebben tot een revolutie geleid in het denken over menselijk gedrag. Hoezo?
In de jaren zeventig en tachtig beschouwden psychologen de mens als een blank slate, als een schone lei die na de geboorte alles moest leren. In de jaren negentig kwamen het hersenonderzoek, de gedragsgenetica en de evolutionaire psychologie op. Alle grote psychologen, zoals Cialdini, zitten op die fiets van evolutionaire psychologie. Maar er bestaat ook nog steeds veel politieke weerstand tegen. Die weerstand is ingegeven door associaties met de nazi’s en het fascisme en is een achterhoedegevecht,. In de sociale wetenschappen gaan veranderingen via het graf, dus als hoogleraren verdwijnen.
Hoe belangrijk zijn de inzichten uit de evolutiebiologie als je wilt innoveren?
Ons brein is gebouwd om belangen te realiseren of beschermen. Wanneer veranderingen bijvoorbeeld worden opgelegd, verliezen we sturing over het eigen gedrag, wat een risico is. Dan ontstaat weerstand.
Mensen hebben een voorkeur voor lange leiders. Kun je het dus wel vergeten als manager wanneer je kort bent?
Haha, er zijn veel factoren die de geloofwaardigheid van de leider beïnvloeden. Over het algemeen worden leiders geloofwaardig gevonden als zij competent en integer zijn.
Trump
In crisissituaties willen mensen leiders met meer testosteron.
Dan ontstaat een voorkeur voor een sterke man, iemand die agressiever is en initiatief en risico durft te nemen. Ik noem vaak het voorbeeld van een vrouw. Margaret Thatcher had een sterke uitstraling en houding. Zij kreeg ook stemtraining om zwaarder te klinken.
Van de seniormanagers in de Verenigde Staten is 21% psychopaat. Hoe groot is de kans dat Trump er geen is?
Onder psychologen bestaat een impliciete overeenkomst om niet in het openbaar een diagnose te stellen. Maar ik denk dat hij hoog scoort op de schaal van psychopathie en met name narcisme. Ik durf te wedden dat hij testosteronpreparaten gebruikt. Ik heb een aantal keren van Amerikaanse ceo’s van boven de vijftig gehoord dat zij die gebruiken. Boven de vijfenveertig neemt je testosterongehalte af en word je minder agressief en impulsief. Maar agressiviteit en impulsiviteit kan je helpen als je de sterke man wilt uithangen.
Wat doe je met de Trump in jouw organisatie?
Mijn persoonlijk advies is: direct ontslaan. De Amerikaanse hoogleraar Robert Sutton hanteert de no asshole rule: de directe en indirecte kosten van zo iemand zijn op middellange en lange termijn zo hoog dat je daar zo snel mogelijk vanaf moet. Ook al kan zo iemand op korte termijn resultaten verbeteren door veranderingen door te drukken. Zo’n bullebak heeft effect op de motivatie van werknemers. De betere mensen vertrekken, terwijl de werknemers die blijven ziek worden of het vertrouwen verliezen en daardoor minder goed samenwerken.
Werken bonussen om doelen te bereiken?
Een beloning is altijd een motivatie om iets gedaan te krijgen. Maar er zijn twee problemen. Mensen met een creatief of kennisvak gaan alleen innoveren als zij intrinsiek gemotiveerd zijn. Een bonus is dan hooguit een schouderklopje. Voor ceo’s hebben bonussen veel meer de functie dat zij zich kunnen vergelijken met anderen; ziij kunnen er hun egoprestige mee oppoetsen. Ik ken geen wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat er een verband bestaat tussen de hoogte van de bonus en het niveau van de prestaties.
U bent bezig met een proefschrift over macht en gezag. Hoe ziet u de relatie tussen beide?
Macht zijn de middelen en mogelijkheden die iemand heeft om gedrag af te dwingen. Gezag is dat leiderschap wordt geaccepteerd en dat de formele leider wordt vertrouwd en gerespecteerd. Macht maakt iemand vaak asocialer. Van leiders zonder gezag weet je gewoon dat zij minder voor elkaar krijgen.
Dit interview verscheen eerder (in iets andere vorm) bij Managementboek