Volg @lexvanalmelo
ITV heeft een advocatenkantoor ingeschakeld om feitenonderzoek te doen. Maar welke feiten? Geen strafbare in elk geval.
Critici van feitenonderzoek door advocaten berijden nogal wat stokpaardjes. Bijvoorbeeld dat zulk onderzoek niet onafhankelijk is en per definitie niet deugt. Maar er is natuurlijk niets mis mee als een bedrijf de aard en omvang van vermeende problemen laat onderzoeken door een advocaat. Het gaat erom wat er vervolgens met dat onderzoek gebeurt.
Als het onderzoek ‘intern’ blijft, is er weinig aan de hand. Dan gebruikt ITV het – als het goed is – om orde op zaken te stellen. Het wordt pas lastig als ITV het onderzoeksrapport gebruikt om een gerechtelijke procedure te voorkomen (strafzaak) of te voeren (schadeclaim). Dan is het de vraag hoe partijdig dan wel objectief het onderzoek is. (Over onafhankelijkheid hoeven we het niet te hebben, de onderzoekers worden betaald door ITV).
Tot enige tijd terug sprak men in dit verband van ‘intern onderzoek’. De term ‘zelfonderzoek’ is gelanceerd toen het duidelijk werd dat het Openbaar Ministerie voor veel geld een zaak seponeert, omdat de verdachte onderneming zo goed meewerkt door het ‘interne’ feitenonderzoek te overhandigen. Het idee bestaat dat het OM dan helemaal geen onderzoek meer instelt, maar dat gebeurt meestal wel degelijk.
Een onderneming komt dus niet weg met een lage boete dankzij een partijdig onderzoek door een advocaat. Zo betaalde ING in 775 miljoen euro omdat de bank witwassignalen negeerde. De bestuurders van de bank komen er tot nu toe echter wel mee weg. Zo zag het OM er bij de ‘megaschikking’ van af om ING-ceo Ralph Hamers te vervolgen (wat het OM na een bevel dor het Gerechtshof Den Haag alsnog moet doen). Persoonlijke verwijtbaarheid is nu eenmaal lastig te bewijzen. Uit onderzoeken van advocaten komt die in ieder geval nooit naar boven. Al was het maar omdat advocaten de belangen van hun cliënt moeten dienen.
Recherchebureau
De vraag is hoe lang ‘ixterne’ onderzoeken – interne onderzoeken die extern worden ingezet – een rol kunnen blijven spelen in strafzaken. Het Gerechtshof Den Haag heeft eind januari in twee arresten gezegd dat het OM niet ontvankelijk is in twee strafzaken, omdat de openbare aanklager zich louter baseert op het onderzoek dat een verzekeringsmaatschappij liet uitvoeren door een recherchebureau.
Het bureau onderzocht frauduleuze schadeclaims. Opsporingsambtenaren hebben zich er niet mee bezig gehouden en het OM heeft alleen opmerkingen gemaakt over de vormgeving van het dossier. ‘Het maken van opmerkingen over de vormgeving kan naar het oordeel van het hof ook niet worden aangemerkt als het uitoefenen van gezag over het door derden verricht onderzoek.’
Het OM mag volgens het hof dus alleen overgaan tot strafvervolging als het gezag heeft – dus regie voert – over het onderzoek . Of als het OM in aanvulling op dat private onderzoek opsporingshandelingen laat verrichten door opsporingsambtenaren.
The Voice of Van Doorne
Als je voor recherchebureau ‘advocatenkantoor’ of ‘Van Doorne’ invult en voor verzekeringsmaatschappij ‘productiemaatschappij’ of ‘ITV’ is het lot van het particuliere Voice-onderzoek dan bezegeld?
Nee. Om te beginnen is Van Doorne in deze niet de juridisch adviseur van ITV, dat is De Brauw Blackstone Westbroek. Van Doorne vervult uitsluitend de rol van extern onderzoeker. In die zin is er geen sprake van ‘zelfonderzoek’. Naar eigen zeggen is Van Doorne ‘ingeschakeld om onderzoek te doen naar beschuldigingen van ongepast gedrag rond The Voice of Holland, The Voice Kids en The Voice Senior (“The Voice”). (…) Van Doorne zal geen onderzoek doen naar strafbare feiten.’
Het kantoor heeft een meldpunt voor slachtoffers, die worden aangemoedigd aangifte te doen bij de politie, zodra het om strafbare feiten lijkt te gaan. Het strafrechtelijk onderzoek staat los van het onderzoek dat Van Doorne doet. Wat de vraag oproept wat Van Doorne nu precies onderzoekt? De civiele aansprakelijkheid van John de Mol, die een kat in de zak heeft verkocht? Of de strafrechtelijke aansprakelijkheid van ITV zelf, dat wellicht van het grensoverschrijdend gedrag wist, maar niet ingreep? Zoals ING en Ralph Hamers niet ingrepen bij witwastransacties?
De eventuele strafrechtelijke aansprakelijkheid wordt hooguit onderzocht door De Brauw. Van Doorne doet immers geen onderzoek naar strafbare feiten. Niettemin kan Van Doorne met het onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag al dan niet bedoeld verklaringen van slachtoffers en getuigen beïnvloeden. Die kunnen wat dit betreft beter meteen naar de politie gaan en het TVOH-meldpunt mijden.
Meer informatie
Arresten Gerechtshof Den Haag: ECLI:NL:GHDHA:2022:57 en ECLI:NL:GHDHA:2022:58