Volg @lexvanalmelo
De film Selma, die ik zag in een zaal met tweehonderd lelieblanke mensen, gaat over een belangrijke fase in de gelijkberechtiging van afro-amerikanen. Het verhaal concentreert zich rond de marsen over de Edmund Pettus Bridge in 1965. Deze brug verbindt de plaats Selma met de zuidelijke oever van de Alabama rivier en het tachtig kilometer verderop gelegen Montgomery, de hoofdstad van deze aartsconservatieve Amerikaanse staat. Met de mars naar Montgomery willen Martin Luther King en de zwarte burgers van Selma afdwingen dat afro-amerikanen hun grondwettelijke stemrecht daadwerkelijk kunnen uitoefenen. De eerste mars wordt hardhandig neergeslagen. De tweede poging strandt ook op de brug, maar dit keer zonder bloedvergieten. Omdat er nogal wat blanke deelnemers zijn en veel pers mogen ze doorlopen van de – in kleinere getale uitgerukte – oproerpolitie. King vertrouwt het niet en keert met de hele meute terug. Racistische burgers vermoorden een blanke dominee uit Boston, die meedeed.
De derde poging slaagt. De politietroepen wijken uiteen. Overigens vermoorden racistische burgers na afloop wel een blanke deelneemster uit Selma.
De film is om verschillende redenen een halve eeuw later nog actueel, omdat politiegeweld tegen zwarten nog lang niet is uitgebannen. Zie ‘Ferguson’ (Missouri). Om de rellen na politiegeweld in te tomen, bewapent de politie zich steeds zwaarder. Er worden soms zelfs tanks ingezet. Volgens Bryan Stevenson van het Equal Justice Initiative in Montgomery is de militarisering van de politie het gevolg van het – door president Bush II ingezette – beleid om de Amerikaanse industrie te compenseren voor de bezuinigingen op defensie-uitgaven.
Geen jihad
De film is ook actueel omdat zij laat zien dat geweldloosheid duurzaam werkt. Dominee King wilde geen bloed vergieten voor het hogere doel, alleen ‘weerstand bieden’. King werpt president Johnson, die het vergeefs met hem op een akkoordje wil gooien, voor de voeten dat hij voor democratie vecht in Vietnam, maar geen federale wetgeving wil uitvaardigen om het stemrecht van zwarten te effectueren.
Nadat het een medewerker van Johnson niet lukte de derde en geslaagde marspoging tegen te houden, komt die wetgeving er toch. Aan het einde van de film zien we ook dat de rechter de inmiddels gehouden mars toestaat. Dat suggereert dat je beter in de rechtszaal kunt vechten.
Voor afro-amerikanen is dat maar zeer ten dele waar. In zijn lezing in Breukelen (waarvan ik slechts een deel heb verslagen) zei Bryan Stevenson dat de slavernij voortleeft in de racistische rechtspleging. Het ‘three strikes you’re out’-beleid zorgt ervoor dat er miljoenen zwarten – ook kinderen – voor betrekkelijke geringe vergrijpen in de cel zitten. Zonder goede advocaat, die een zwarte vrijwel nooit kan betalen, is er een grote kans dat je als afro-amerikaan wordt veroordeeld voor een (gewelds)misdrijf dat je niet hebt gepleegd en daardoor op death row belandt.
De politie en de straffen blijven zo wreed omdat de verhalen van blanke verdachten niet doordringen tot de blanken en omdat sheriffs, aanklagers en rechters hun herverkiezing niet willen riskeren door te kiezen voor een milde aanpak. Daarom hebben afro-amerikanen volgens Stevenson ook meer vertrouwen in een jury dan in professionele rechters.
Zelfs als aanklagers het aantal zwarte juryleden bij zwarte verdachten tot een minimum weten te beperken dankzij hun recht tien kandidaten te schrappen. Het aantal zwarte sheriffs, aanklagers en rechters is trouwens ook klein, omdat er meer blanken zijn met stemrecht. Er zijn al sowieso meer blanken in de VS. Maar als je in de bak hebt gezeten, heb je geen stemrecht meer. Om die reden vallen er nog eens miljoenen zwarte kiezers af.
Legale moord
Stevenson heeft er een huiveringwekkend boek over geschreven, waarin Selma overigens alleen genoemd wordt als de woonplaats van twee advocaten, die hun werk zo slecht deden dat hun cliënten onschuldig de doodstraf kregen. (Maar door Stevenson’s EJI werden gered)
De strafrechtspleging in Alabama is onderdrukking van bevrijde slaven met juridische middelen. Ook een halve eeuw na Selma leeft de slavernij voort, zij het in de rechtszaal.
Zie ook: Just Mercy